میرزا رضا مجتهد تبریزیمیرزا رضا مجتهد تبریزی (متوفای ۱۲۶۲ق)، از علمای قرن سیزدهم هجری قمری در تبریز بود. خاندان وی بیش از یک قرن زعامت علمی و دینی مردم تبریز و آذربایجان را برعهده داشتند و خدمات شایانی انجام دادند. آنان همیشه در فعالیت‌های سیاسی، فرهنگی، علمی و اقتصادی نقش داشته و سال‌ها کلمه «مجتهد» در آذربایجان به آنان اطلاق می‌شد. میرزا رضا اجازه اجتهاد خود را از پدرش دریافت کرد. وی در وبای عمومی ۱۲۶۲ ق به اتفاق دو برادرش میرزالطفعلی و میرزاباقر درگذشت. ۱ - معرفی پدرپدر حاج میرزا رضا آیت‌الله میرزا احمد فرزند لطفعلی‌خان، فرزند محمّدصادق مغانی قراجه‌داغی (بنیانگذار خاندان مجتهدی تبریز) از تیره مغانلوی شاهسون بود. پدرش از امیران زندیه و مادرش هم از سادات رضوی اصفهان بود. میرزا احمد پس از تولّد و نشو و نما، چونان پدر متصدی مقام دولتی شد، امّا دیری نپایید که از مناصب دولتی کناره گرفت و به تحصیل علوم اسلامی همت گماشت. ابتدا راهی حوزه علمیه اصفهان گردید و سپس به عتبات عالیات عزیمت کرد و وارد کربلا شد. در حوزه علمیه کربلا از درس سیّد علی طباطبایی نویسنده ریاض المسائل بهره برد و به دریافت اجازه اجتهاد از استاد مفتخر گردید. بعد از بازگشت به تبریز، امامت جمعه، مرجعیت و ریاست علمی آن سامان را برعهده گرفت. او ادیب و شاعری توانا و دارای حافظه‌ای قوی نیز بود. سال‌ها به‌عنوان بزرگ‌ترین رهبر دینی آذربایجان در راه ارشاد مردم و رفع حوائج آنها خدمت نمود و سرانجام در ۲۷ رجب سال ۱۳۶۵ ق در تبریز درگذشت و جنازه‌اش را به نجف اشرف منتقل کردند و در مقبره خصوصی به‌خاک سپردند. آثار علمی و ادبی وی عبارت است از: «قصیده‌ای عربی در ۴۰۰ بیت در مدح حضرت حجت (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف)» «دیوان شعر فارسی» «دیوان شعر عربی» «منهج الرشاد فی شرح الارشاد» در چند جلد، «رساله عملیه» به زبان فارسی و «فقه عملی». [۲]
نادر میرزا، تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز، ص۱۱۷.
[۳]
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، کرام البرره، ج۱، ص۱۰۲-۱۰۳.
[۴]
تربیت، محمّدعلی، دانشمندان آذربایجان، ص۳۵.
[۵]
خیّام‌پور، عبدالرسول، فرهنگ سخنوران، ص۲۸.
[۶]
اعتماد السلطنه، محمّدحسن‌خان، الماثر و الآثار، ص۱۷۳.
[۷]
امینی، محمدهادی، معجم رجال و الفکر الادب فی النجف، ص۸۲.
[۸]
جمعی از نویسندگان، دایرة المعارف تشیع، ج۴، ص۷۶.
[۹]
دوستی، حسین، ستارگان درخشان، ص۳۵-۳۱.
[۱۰]
حسینی اشکوری، سیّداحمد، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ج۸، ص۱۱۳.
[۱۱]
سید محمد طباطبایی بهبهانی و عبدالحسین حائری، فهرست کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ج۳، ص۱۵۱۰-۱۵۰۹.
[۱۲]
امینی، عبدالحسین، شهداء الفضیله، ص۵۴۷.
[۱۳]
مجتهدی، مهدی، رجال آذربایجان در عصر مشروطیت، ص۶۷.
[۱۴]
عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، مفاخر آذربایجان، ج۱، ص۱۳۹-۱۴۳.
[۱۵]
علیزاده، عمران، نامداران تاریخ، ج۲، ص۲۰۸-۲۱۰.
[۱۶]
الوانساز خویی، محمّد، فرهیختگان آذربایجان، خطی.
۲ - معرفی اجمالیحاج میرزا رضا مجتهد تبریزی سومیّن پسر حاج میرزا احمد مجتهد تبریزی است. از اجازه نامه‌ای که پدر در سال ۱۲۵۳ ق درباره وی و دو برادرش صادر کرد، کمال فضل و دانش او مشخص می‌شود. وی در وبای عمومی ۱۲۶۲ ق به اتفاق دو برادرش میرزالطفعلی و میرزاباقر درگذشت. [۱۷]
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، کرام البرره، ج۱، ص۱۰۳.
[۱۸]
الوانساز خویی، محمّد، فرهیختگان آذربایجان، خطی.
۳ - برادرانوى چهار برادر فاضل و دانشمند داشت که جزء مراجع و بزرگان علمای تبریز بودند که اسامی آنان به شرح ذیل است: ۱. میرزا لطفعلی مجتهد تبریزی (متوفای ۱۲۶۲ق) ۲. میرزا جعفر مجتهد تبریزی (متوفای ۱۲۶۲ق) ۳. میرزا محمدباقر مجتهد تبریزی (۱۲۲۱-۱۲۸۵ق) ۴. میرزا جواد مجتهد تبریزی (متوفای ۱۳۱۳ق) ۴ - پانویس
۵ - منبعسایت فرهیختگان فرهنگ شیعی، برگرفته از مقاله «جواد مجتهد تبریزی (میرزا جواد مجتهد تبریزی)»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۹/۱۲. رده‌های این صفحه : درگذشتگان 1262 (قمری) | علمای ایران قرن 13 (قمری) | علمای تبریز قرن 13 (قمری) | مجتهدان ایرانی سده سیزدهم (قمری)
|